Bilişsel Davranışçı Terapi
Bilişsel (kognitif) Terapi Nedir?
Bilişsel terapi, bireylerin olayları algılama ve değerlendirme biçimlerinin duygusal ve davranışsal tepkileri ortaya çıkarmasına dayalı olarak geliştirilmiş çağdaş bir psikoterapi ekolüdür. Psikoterapi, ruhsal rahatsızlık ve sıkıntıların terapist tarafından sözel etkileşim yoluyla bir takım teknik ve stratejilerin uygulanması sürecidir. Bu teknikler rahatsızlığa ve bireye özgü olarak uygulanan psikoloji biliminin öğrenme kuramlarına dayalıdır. Bilişsel terapi "şimdi ve burada" ilkesi ile kişinin güncel sorunlarına odaklanarak yapılandırılmıştır. Bu sorunların çözümü için çarpık düşünme ve değerlendirme mekanizmasını saptamak, çarpık bilişleri yeni öğrenilen gerçekçi bilişler ile değiştirmek, çevreyle yeni ilişkiler kurmak ve davranışları değiştirmek temel hedeflerdendir. Bilişsel terapi, bireylerin sadece terapiye gelmelerine neden olan sorunları çözmekle kalmayıp, hayat boyu karşılaşabilecekleri sorunlarla baş etme ve onları çözme becerilerinin öğretilmesini de hedeflemektedir. Bu terapi yönteminin etkililiği bilimsel olarak ispatlanmış, yapılan araştırmalar ile desteklenmiştir.
Terapiye başlamadan önce neler yapmalıyım?
Terapiye başlamadan önce yapabileceğiniz ilk şey amaç ve hedeflerinizi belirlemektir. Terapinin sonunda neyin değişmesini istiyorsunuz? Nelerin ortadan kalkmasını bekliyorsunuz? Nasıl biri olmayı hedefliyorsunuz? İnsan ilişkilerini daha sağlıklı yürütebilmek, zararlı alışkanlıklarınızı azaltabilmek, hayatınızı daha iyi hale getirebilmek için öğrenebileceğiniz konuları düşünün. Terapi hedeflerini belirlerken dikkat etmeniz gereken 3 kural bulunmaktadır. Bunlar; hedeflerin soyut olmaması, diğer insanlarla değil direkt olarak sizinle ilgili olması ve gerçekçi olmasıdır. Soyut olan hedefler belirsizdir; "İyi bir anne olmak istiyorum" çok genel ve soyut bir ifade iken "Çocuklarıma ödevlerinde yardım etmek, haftasonu onlarla parkta zaman geçirmek istiyorum" ifadesi somut ve terapide çalışılabilecek bir hedeftir. Diğer insanlarla ilgili hedefler, o kişiler bizzat terapide bulunmadığı için gerçekleşmesi olanaksızdır. Ancak sizin onlara olan tutum ve davranışlarınız ile ilgili çalışmak mümkündür ve sizi dolaylı olarak sonuca götürebilir. Örneğin; "Yöneticimin benim fikirlerimi önemsemesini istiyorum" hedefi yerine "Yöneticim ile iyi iletişim kurabilmek, kendi fikirlerimi savunup ikna edebilmek için iletişim becerilerimi geliştirmek istiyorum" hedefi sizinle ilgili ve çalışılabilir bir hedef olur. Hedeflerin gerçekçi olması terapi süreci için çok önemlidir. "Hiç mutsuz olmamak ve hata yapmamak istiyorum" hedefi gerçekçi olmayan bir hedeftir. "Beni mutsuz eden durumların tüm hayatımı engellememesini istiyorum" hedefi daha gerçekçidir.
Terapi sürecinde neler yapılıyor?
Bilişsel terapi, terapistin ve terapiye gelen kişinin işbirliği içinde oldukları ve her iki tarafın da aktif olduğu bir terapi yöntemidir. Terapiye ilk başladığınız öncelikle değerlendirme görüşmeleri yapılmaktadır. Bu görüşmelerde size çeşitli envanterler verilir, sorun öyküsü dinlenir ve hedefler belirlenir. Sorun ve hedefler belirlendikten sonraki görüşmede terapist danışana rahatsızlığı veya tanısı ile ilgili bilgi verir ve tedavi süreci ile ilgili bilişsel terapi modelini sunar. Bu görüşme psiko-eğitim görüşmesi olarak adlandırılır. Sonraki seanslarda terapist ilk olarak önceki görüşmeye göre nasıl hissettiğinizi, o hafta sizin için önemli bir olay olup olmadığını sorar. sonra bir önceki seanstan aklınızda neler kaldığını öğrenmek için bağlantı kurar, görüşme öncesinde hafta boyunca ne gibi uygulamalar yaptığınızı öğrenir. Ardından o gün için gündem belirlenir ve belirlenen gündem ele alınır. Gündem ele alınırken; düşünce duygu ve davranışlarınız ile ilgili bilişsel yeniden yapılandırma teknikleri kullanılarak alternatif ve yeni düşünceler geliştirilir. Bu esnada öğrendiğiniz yeni becerileri bir sonraki görüşmeye kadar nasıl uygulayabileceğiniz üzerinde konuşulur ve seans içindeki önemli noktalar özetlenir. Son olarak terapistiniz seans ve kendisiyle ilgili sizden geri bildirim ister: Seansta sizi rahatsız eden herhangi bir şey oldu mu? Değiştirilmesini istediğiniz bir uygulama var mı? Yararlı oldu mu? Olduysa ne yararı oldu? bunları terapistinize aktarırsınız. Bu anlamda işbirliği, seans esnasında aktif olmak ve seans aralarında öğrenilen becerilerin uygulamasını yapmak bilişsel terapi için olmazsa olmazdır.
Bilişsel Davranışçı Terapi Ne kadar sürer?
Terapinin ne kadar süreceği kişiden kişiye değişmekle birlikte genellikle danışan ile birlikte karar verilir. İlk 2-3 görüşmeden sonra terapist danışanın sorun ve hedeflerine göre ortalama bir tahminde bulunabilir. Bazı bireyler için 8-10 seans gibi kısa görüşmeler yeterli olabilir. Bazı bireylerde de aylarca ya da bir yılı aşan bir sürede görüşmek gerekebilir. Genellikle bunlar ve danışanın terapiye gelebileceği imkanı gibi pratik detaylar konuşularak ortak karar verilir. Eğer çok şiddetli bir problem yoksa haftada bir görüşme yapılır. Danışan bazı önemli beceriler kazanmaya başlayıp rahatladığında görüşmeler arası süre sistematik olarak arttırılır. 10 günde bir, 15 günde bir, 3 haftada bir şeklinde görüşmeler arası süre uzatılır. Terapi süresinin sonunda ise 3,6 ve 12. aylarda görüşmek üzere güçlendirme seansları yapılabilir.