Başak Gündeş

 

 

 

 

 

 

 

 

Dinlemek iletişimin en temel becerisidir. Her ne kadar pasif bir eylem gibi görünse de, iyi bir dinleyici olmak yeni ilişkilerin kapısını açarken var olan ilişkileri geliştirme imkanı da sağlar.

​

​

​

​

İyi bir dinleyici olduğunuzda çevrenizdeki insanlar için daha çekici hale gelirsiniz. Çünkü size rahatlıkla açılabilirler. Onları duyan, gören ve hisseden biri olursunuz. İlişkileriniz derinleşir. Başarının size gelmesi kolaylaşır çünkü insanlar değerinizin farkındadır ve herkes sizi yanında görmek ister.

 

​

​

​

Dinlemeyen kişiler ise genellikle sıkıcı bulunur. Bu kişiler arkadaşlarına veya diğer insanlara farkında olmadan şu mesajı verirler; "Söyleyeceklerin beni pek ilgilendirmiyor". Gerçekten de kendileri dışında kimse ilgilerini çekmemektedir. Ancak bu onları yalnız ve yalıtılmış hale getirir. Asıl sorun da bu kişilerin neden yalnız olduklarını anlamamasıdır. Komik ya da ilginç konularda konuşup dış görünüşlerine özen göstermek için fazlasıyla çaba harcarlar. Ancak altta yatan sorun hala çözülmemiştir çünkü diğer insanlar dinlenilme doyumunu yaşamadıkları için uzaklaşmaya devam ederler.

 

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

Dinlememenin tehlikeleri sizi kaçınılmaz tuzaklara düşürebilir! Dinlemediğinizde, bilmeniz gereken önemli detayları kaçırırsınız, dinlemediğiniz insanları anlamaya çalışırken falcılık yapmak yani zihin okumak zorunda kalırsınız.

 

 

​

Peki ya dinlemeyi zorlaştıran şeyler nelerdir? Tam olarak 12 durum bizim doğru şekilde dinlememize engel oluyor. Bu engellerin pek çoğunu günlük hayatta yaptığınızı veya bazı engellerin bazı durum veya kişilerde daha sık ortaya çıktığını fark edebilirsiniz. Bu yüzden tanıdık gelen dinleme engelleri sizi endişelendirmesin. Aksine bu durum farkındalığınızı arttıracak bir fırsat olabilir...

​

​

​

1)Karşılaştırma

​

Karşılaştırma yapmak dinlemeyi oldukça zorlaştırır. Çünkü karşınızdaki konuşurken sürekli olarak kimin daha başarılı, güzel, ruhsal olarak daha dengede, güçlü olduğunu düşünüp cevap bulmaya çalışırsınız- siz mi yoksa diğer kişi mi? Hatta kimin daha çok zorlukla karşılaştığına, kimin daha çok acı çektiğine dikkat etmeye çalışırsınız. Bu karşılaştırmaları yaparken dinlediğinizden fazla bir şey anlamazsınız. Aklınızdan şunlar geçer; "Ben daha başarılıyım... Ben daha çok para kazanıyorum... Benim evliliğim daha iyi... Benim çocuklarım daha zeki".

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​

2)Zihin Okuma

Zihin okuyan kişiler sözcüklere güvenmezler. Onlar için önemli olan ses tonu, vücut dili gibi gizli mesajlardır. Buna sebep olan ise kendi sezgileri hatta bir miktar da üstü kapalı kaygılarıdır. Gizli mesajlara bu kadar odaklanmışken söylenenleri işitmezler.

Eğer bir zihin okuyucuysanız diğer insanların size söylediklerine dikkat etmeden varsayımlarda bulunabilirsiniz. "Akşam doğum günü partime geleceğini söyledi ama eminim iş çıkışı yorgun ve keyifsiz olacak. ... Benim işe yaramaz olduğumu düşünüyor. ... Şu anda benim sivilcelerime baktığına eminim."

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​

3)Tekrarlama

Bu dinleme engeline takılan kişiler karşılarında biri konuşurken içlerinden devamlı ne söyleyeceklerini tekrar ederler. Dinliyormuş gibi görünmeye çalışırlar ancak bu mümkün olmaz. Anlatacakları şeyi düşünürken dinlemeye vakitleri olmaz. Zihinlerinde bir takım prova yapmaktadırlar. Hatta bazen tüm konuşmayı zihinlerinde canlandırabilirler: "Ben ... söylediğimde o bunu söyleyecek, sonra bende şunu söyleyeceğim."

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​

4) Süzgeçten Geçirme

Süzgeçten geçirme engeline takıldığınız zaman sadece işinize yarayan şeyleri işitirsiniz. Tüm gün yaptığı alışverişi anlatan eşinin ne kadar para harcadığı bilgisini duyduktan sonra adamın düşünceleri dağılmaya başlar. Kızının matematik dersinden geçtiğini öğrenmek için dinleyen anne bunu duyup rahatlayınca ertesi gün katılacağı toplantıda ne giyeceğini düşünmeye başlar.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​

5) Yargılama

Dinlediğiniz kişinin tembel, sorumsuz, aptal ya da başarısız olduğuna dair ön yargılara sahipseniz, söylediklerine tam olarak odaklanamazsınız. Kullandığı bir ifadeyi hemen aptalca ve işe yaramaz olarak değerlendirip dinlemeyi bırakırsınız. Olumsuz etiketler tahmin ettiğinizden daha güçlüdür ve dinlemeyi olanaksız hale getirir. Halbuki yargılama, dinlemeyi tamamlayıp konuşma içeriği değerlendirildikten sonra yapılmalıdır.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​

​

6) Düşüncelere Dalma

Düşüncelere dalma engeli sizi yarı dinleme modundayken yakalar. Yakın arkadaşınız size heyecanla düğün planlamalarını anlatırken kullandığı 'balayı' kelimesi özel bir çağrışımla sizi kendi balayınıza götürür. İşte, şimdi uzak bir sahil şehrinde ve geçmiş zamandasınız. Anlatıcıdan çok uzaklara gittiniz. Sahiden balayınızın üzerinden ne kadar uzun zaman geçmiş? Aniden arkadaşınızın şu sözleriyle kendinize gelirsiniz: "Bu konuyu sadece sana anlatabilirdim. Sakın kimseye söyleme!" Yorgunluk, sıkılma ya da bir konuda endişeli olma sizi düşüncelere dalma engeline götürür, çünkü dinlemek tahmin ettiğinizden daha fazla enerji gerektirir.

 

 

 

 

​

​

​

​

 

 

 

​

​

​

 

7) Özdeşleştirme

Özdeşleştirme yaptığınızda karşı tarafın söylediği her şeyi kendi deneyimlerinizle eşleştirirsiniz. Fazla kilolarından yakınan arkadaşınızı dinlerken geçen kış kilo vermek için gittiğiniz diyetisyeni ve verdiğiniz kiloları düşünürsünüz. Arkadaşınız sözünü bitirmeden siz kendi hikayenize başlamışsınızdır bile. Duyduğunuz her şeyle kendi geçmiş deneyimlerinizde yaptıklarınızı, hissettiklerinizi ve aklınızdan geçenleri hatırlarsınız. Bu sizi öylesine meşgul eder ki anlatıcıyı gerçek anlamda dinleyip anlamaya vaktiniz olmaz.

 

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

8) Öğüt Verme

Siz bütün problemlere çözüm bulabilen, sonuç odaklı bir insansınız. Bir kaç cümle duyduktan sonra doğru öneriyi vermeye hazırsınızdır. Karşı tarafı önerilerinizi denemeye ikna ederken kaçırdığınız şey ise onun hissettiklerini dinlememiş, anladığınızı ona aktarmamış olmanızdır. Anlaşılmamış olmak karşı tarafa kendini yalnız hissettirebilir.

 

 

 

 

 

 

​

 

​

​

​

​

​

 

 

 

 

​

​

9) Ağız Kavgası Yapma

Bu engelde karşı tarafın lafı ağzına tıkama potansiyeliniz yüksektir. Bırakın konuşmasını, cümlesini bitirmesine dahi izin vermezsiniz. Bu engeli üç türlü yapabilirsiniz; tartışma, küçümseme ve inanmama. Sınıf arkadaşlarının kendisine haksızlık yaptığını anlatan çocuğun annesinin "Yine mi aynı şeyler, şu pısırıklığını ne zaman bırakacaksın artık" şeklinde küçümsemesi.

Çiftler arasında da çok görülen bu dinleme engeli diğer engeller arasında en tehlikelisi olabilir. İletişim sürecinin iki taraf için de düşmanca sürdürüleceği bir çıkmaza götürür.

 

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

10) Haklı Çıkma

Haklı çıkma engelinde karşı taraf konuşurken aklınızda tek bir şey vardır: "ne pahasına olursa olsun haklı çıkmak". Bunu sağlayabilmek için bağırmaya, inkar etmeye, olayları çarpıtmaya, geçmişteki suçları hatırlatıp bahaneler bulmaya başlarsınız. Hatalı çıkmamak için o kadar uğraşırsınız ki hatalarınızı fark edip onları düzeltme şansını bulamazsınız.

 

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

11) Konuyu Değiştirme

Aniden konunun yönünü değiştirmek veya bunu şaka yoluyla yapmak bir dinleme engelidir. Bunun sebepleri konudan sıkılmak veya konu ile ilgili kaygı duymak, rahatsız olmak olabilir. Özellikle de konuyla ilgili rahatsızlık duyulan durumlarda şaka yoluyla konu değiştirilirken rahatsızlık hissinin verdiği baskı da azaltılmaya çalışılır.

 

 

​

​

​

​

​

 

 

 

​

12) Rahatlatma

Bu engelde konuşan kişiyi genel hatlarıyla dinleyerek sadece onaylarsınız. Sürekli "haklısın, bence de öyle, kesinlikle, gerçekten mi?" gibi şeyler söylersiniz. Nazik görünmek ve sevilmek sizin için çok önemlidir. Ancak bu sizin dinleme becerinizi yüzeysel bir hale getirir. Dinlediğinizi objektif bir şekilde değerlendirmek ve dahil olmak yerine sadece karşı tarafı rahatlatmaya çalışırsınız.

 

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

Bu engelleri okurken hangilerini kullandığınızı fark ettiniz. Ayrıca hangi engelleri hangi kişiler ile daha fazla yaptığınız ile ilgili de fikriniz olabilir. Örneğin çocuklarınızla olan iletişiminizde öğüt verme hatasını yaparken, yöneticinizle olan iletişiminizde rahatlatma engeline takılıyor olabilirsiniz. Şimdi bu farkındalığı değişim için kullanma zamanı...

 

​

​

​

Alıştırma 1: Sizin için önem olduğunu düşündüğünüz insanları dinlerken kullandığınız dinleme hatalarını not alın. Şunu unutmayın, bir kişi için birden çok engeli kullanıyor olabilirsiniz.

 

Kişi/ Engeller

 

............... /..................

 

Bu listeyi yaptıktan sonra engelleme alışkanlığınızı inceleyin. İş arkadaşlarınızda mı daha çok engel kullanıyorsunuz, eşinizde mi, erkeklerde mi daha fazla yoksa kadınlarda mı? Belirli insanlar mı bu engelleri arttırıyor? Baskın olarak bir çeşit engellemeye mi başvuruyorsunuz, yoksa farklı engeller mi ortaya çıkıyor? En çok kullandığınız bir dinleme engelini seçin. Bir gün içinde aşağıdaki soruların cevaplarını kaydedin.

 

1. En sık kullandığınız engel:.................................................................

 

2. Bir günde bu engeli kaç kez kullandınız (çetele tutun): .................................................................................................................................

 

3. Bu engeli kimlere karşı kullandınız? : .........................................................................................................................................

 

4. Hangi durumlar veya konular bu engeli ortaya çıkardı? .........................................................................................................................................

 

5. Bu engeli kullandığınız esnada kendinizi nasıl hissediyordunuz? (Uygun olanları işaretleyin)

 

SIKILMIŞ- KAYGILI- SİNİRLİ- İNCİNMİŞ- KISKANÇ- HAYAL KIRIKLIĞINA UĞRAMIŞ- ÜZGÜN- ELEŞTİRİLMİŞ- SIKBOĞAZ EDİLMİŞ- HEYECANLI- YORGUN- DÜŞÜNCELİ- SALDIRIYA UĞRAMIŞ

(Diğer)...................................................................................................................

 

Bu alıştırmanın amacı dinlerken takıldığınız engelleri ortadan kaldırmak değil, onları ne sıklıkla ve neden kullandığınızın farkına varmayı sağlamaktır. Alıştırmayı incelemek istediğiniz tüm engeller için kullanabilirsiniz. Her biri için bir gün kayıt tutun.

 

Alıştırma 2: Kullandığınız dinleme engellerini fark ettikten sonra onları değiştirmek isteyebilirsiniz. Aşağıdaki alıştırmayı iki günde yapın.

 

1. Birinci günde dinleme engelini kullanmak istemediğiniz bir kişi seçin- Kaç kez engelleme yaptığınızın çetelesini tutun- Hangi engelleri kullandığınızı kaydedin- Hangi durum ve konuların bu engellemelere sebep olduğunu yazın.

 

2. İkinci gün aynı kişiyle iletişim halindeyken kullandığınız engelleri yapmamak için bilinçli olarak kaçının. Dinlemek için çaba gösterin. Dinleme engellerine karşı direnirken neler hissettiğinizi ve düşündüğünüzü kaydedin.

 

Unutmayın kazanılmış bir alışkanlığı değiştirmek kolay değildir. Tek seferde mucize beklemeyin. Dinleme engelini %50 oranında azaltabilirsiniz, bu bir başarıdır. Kendinizi tedirgin ya da gergin hissedebilirsiniz. Daha önce fark etmediğiniz duygu ve düşüncelerinizin ortaya çıkması canınızı sıkabilir. Tıpkı bir bilim insanı gibi tarafsızca neler düşündüğünüzü ve hissettiğinizi gözlemleyin ve değerlendirin. Zamanla dinleme becerinizin kalitesinin nasıl arttığını fark edin.

 

 

Kaynaklar

Barker, L. L. 1990. Listening Behavior. New Orleans.

Wolvin, A. and Coakley, C. G. 1992. Listening.

Mckay, M., Davis, M. and Fanning, P. 1995. Messages: The Communication Skills Book

​

​